Martha Nussbaum is in Nederland een van de meest gelezen denkers van onze tijd. Zij heeft de afgelopen jaren dan ook regelmatig op de ISVW voordrachten gehouden. Het werk van Martha Nussbaum kan worden omschreven als een opvoeding tot (mede)menselijkheid met aandacht voor de rol van emoties en de narratieve…
In deze reeks van drie bijeenkomsten bespreken we teksten van Jacques Derrida waarin hij gedichten leest, kanttekeningen plaatst bij opvattingen van filosofen over de schilderkunst en liefdesbrieven schrijft. In deze literaire en kunstfilosofische verkenningen voltrekt zich de deconstructie van het onderscheid tussen filosofie en literatuur. Ik geef deze ‘masterclass’ samen…
Wij leven in een ‘Kritieke Zone’, d.w.z een minuscule zone van maar een paar kilometer breed tussen de bovenlaag van de atmosfeer en de onderlaag van de ‘bedrock’, samen met alle andere, met de aarde levende, niet-menselijke en menselijke wezens, als een ‘assemblage van actanten’. De Franse wetenschapsfilosoof en ecologisch…
Op de vierde bijeenkomst van de Master Class maken we kennis – onder meer door passages te lezen uit haar boek Mogelijkheden scheppen – met Nussbaums theorie van rechtvaardigheid: de ‘capability approach’. We lezen hoe zij ‘capabilities’: elementaire, inwendige en gecombineerde, omschrijft en tien ‘capabilities’ beschouwt als ‘drempel’ naar een…
Op de vijfde en laatste bijeenkomst van de Master Class bespreken we haar nog te verschijnen boek Animals: expanding the humanities waarin zij het volgende aan de orde stelt: ‘In these days of horrible mistreatment of animals, the poaching of elephants and rhinos, and the devastation of their natural habitat…
Eerst vertel ik (kort) hoe Herakleitos in de Oudheid en Descartes, Spinoza en Nietzsche in de moderne tijd de relatie van de mens met de natuur dachten om dan de opvattingen te presenteren van drie ecologische denkers van onze tijd: Martin Heidegger, Timothy Morton en Bruno Latour. We krijgen (achtereenvolgens)…
We weten allemaal dat onze prachtige groene planeet in groot gevaar verkeert. Toch gedragen we ons alsof er geen relatie bestaat tussen onze leefwijze en de toestand van onze planeet. Wanneer ik zaterdagochtend mijn krant opensla, lees ik de verontrustende berichten over hoe het met de aarde en haar bewoners…
We leven in het antropoceen: het tijdperk waarin de mensheid zorgt voor wereldwijde opwarming en massale extinctie, kunnen we opmaken uit het Stockholm Resilience Centre Report 2018 en IPCC Special Report On Global Warming 2018. Wat betekent dit voor al diegenen die in De Waadhoeke wonen? Vervolgens kijken we in…
De gedichten van Paul Celan aandachtig lezend vraagt Derrida zich af: ‘Hoe vluchtig is een datum? Hoe eenmalig is een gebeurtenis, hoe uniek is een naam, een uitspraak of een wachtwoord?’ en laat hij zien wat het verschil is tussen hermeneutiek en deconstructie-denken Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst I: Sjibbolet…
In het Zwarte Woud ontmoeten we Martin Heidegger, een van de invloedrijkste denkers van onze tijd. Samen met hem wandelend in het bos vraagt hij ons of we ons existentie niet ook als relationeel van aard ervaren, als medezijn, als in de wereld zijn. Zo ja, waarom wij vanuit het…
We leven in een tijd van massale uitroeiing ten gevolge van wereldwijde opwarming waarvoor niet zeepaarden maar wij mensen verantwoordelijk zijn, aldus Timothy Morton, een van de meest spraakmakende ecosofen. Hij stelt het antropoceen door ons tot stand is gebracht door een bepaalde vorm van landbouw en veeteelt te bedenken,…
We leven in een tijd van een wereldwijde opwarming van de aarde en een massaal uitsterven van soorten. Bruno Latour stelt ons dan ook voor (1) te beseffen dat we in de kritieke zone leven, (2) onszelf niet langer op te vatten als mensen maar als aardbewoners en (3) onder…
Gezien vanuit de ruimte leven wij, aldus Bruno Latour, in de ‘Kritieke Zone’, d.w.z. een minuscule zone van maar een paar kilometer breed tussen de bovenlaag van de atmosfeer en de onderlaag van de ‘bedrock’. Wij leven in deze zone samen met alle andere, met de aarde levende, niet-menselijke en…
In La vérité en peinture onderzoekt Derrida de beeldende kunst als een heel eigen manier om ‘waarheid’ te formuleren en tot leven te wekken. Hij vraagt zich af of de lijst van een schilderij wel alleen als bijzaak of bijkomstigheid (‘parergon’) fungeert of niet juist een centrale rol in de…
‘Envois’ (‘verzendingen’), de eerste helft van The Postcard, bestaat uit een aantal ansichtkaarten die Derrida schrijft aan zijn geliefde waarin hij onder meer fantaseert over de relatie tussen Socrates en Plato, maar ook de heideggeriaanse interpretatie van de geschiedenis als ‘Geschick’. ISVW Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst III: La…
Timothy Morton wordt wel de profeet-filosoof van het antropoceen genoemd. In zijn recent in Nederlandse vertaling uitgegeven boeken Dark ecology en Being ecological pleit hij – vanuit het perspectief van een ‘object oriented ontology’ – voor de ontmanteling van de agrilogistiek en voor een andere omgang met niet-menselijke levende wezens.…
Westerse filosofie wordt gekenmerkt door lichaams-, gevoels- en ‘vrouw’-vijandigheid maar ook door ‘dier’-vijandigheid. In het seminar bespreken we als eerste de eeuwenlang heersende opvattingen van belangrijke filosofen over het ‘mens-dier’-onderscheid. Vervolgens staan we (kort) stil bij het ontstaan van een tegenbeweging in het denken van onze tijd, die andere denkbeelden…
In het seminar onderzoeken we – door aandachtig passages uit zijn werk te lezen en door dagelijkse oefeningen in aandacht – wat Henri Bergson onder ‘intuïtie’ verstaat. Allereerst laten we een aantal kenners over deze kwestie aan het woord. Vervolgens lezen we de passages uit Bergsons boek De creatieve evolutie…
Het grote vierkant heeft geen hoeken De grote klank maakt slechts een klein geluid Het grote beeld heeft geen vorm – Lao zi Landschap wordt in Europa beschouwd als een (landelijke) omgeving zoals de mens die waarneemt. Het is een bij uitstek Europees begrip (land-scape, land-schaft, pays-age) dat berust op…
In deze ‘summerschool’ maken we kennis met een van de meest oorspronkelijke denkers van onze tijd, Donna Haraway. In Nederland is zij vooral bekend geworden door haar essay Een cyborg manifest, waarin zij de mens omschreef als een hybride van machine en organisme. Gedurende het vijfdaagse seminar volgen we echter…
Maurice Merleau-Ponty is vooral bekend geworden door zijn in 1945 verschenen boek Fenomenologie van de waarneming. Hierin analyseert hij – anders dan Martin Heidegger – het belichaamde karakter van ‘erzijn’ en benadrukt hij (contra Jean-Paul Sartre) het ‘mede-zijn’ van existentie. Uitgaande van het belichaamde karakter van bestaan en verstaan, schrijft…
Maurice Merleau-Ponty is vooral bekend geworden door zijn in 1945 verschenen boek Fenomenologie van de waarneming. Hierin analyseert hij – anders dan Martin Heidegger – het belichaamde karakter van ‘erzijn’ en benadrukt hij (contra Jean-Paul Sartre) het ‘mede-zijn’ van existentie. Uitgaande van het belichaamde karakter van bestaan en verstaan, schrijft…
Filosofie is een parapluterm, dat wil zeggen de naam voor verschillende manieren van filosoferen die gedurende de afgelopen ruim vijfentwintig eeuwen in het Westen hebben bestaan. De Basisopleiding Inleiding in de filosofie is een reis door de geschiedenis van de Westerse filosofie – van de stadstaat Athene in de 4e…
Filosofen hebben zich altijd gebogen over het vraagstuk van waarheidsvinding. In de Oudheid is de zoektocht naar waarheid en kennis verbonden met de vraag ‘Wat is het wezen van de werkelijkheid?’. In de moderne tijd wordt vooral strijd gevoerd tussen rationalisten en empiristen over de vraag naar de bron van…
Iedereen wordt op het werk en in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met de morele vraag: ‘Hoe te handelen?’. Al vijfentwintig eeuwen hebben filosofen verschillende procedures voorgesteld om op verantwoorde wijze te reageren. Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene over een voortreffelijk en ‘gelukt’ leven? Welke rol speelt…
