Het werk van de Britse schilder Francis Bacon heeft een impact waaraan toeschouwers niet kunnen ontsnappen – zij verafschuwen het of hun bewondering ervoor is mateloos. Hoe reageert de Franse filosoof Gilles Deleuze op de schilderijen van Bacon? Wat hem aanspreekt, is dat Bacon de mens schildert als een lichaam…
Bruno Latour (1947-2022) was, zonder enige twijfel, één van de spraakmakende en belangrijke denkers van onze tijd. In deze lezing besteed ik (kort) aandacht aan zijn ‘actor-network theory’ (ANT). Vervolgens vertel ik over zijn voorstel om alle ‘actanten’ (menselijke en niet-menselijke actoren) te betrekken bij politieke besluitvorming in een ‘Parlement…
Wij leven in het antropoceen: het tijdperk waarin de mensheid als nooit tevoren zijn invloed op de aarde laat gelden. Die invloed heeft catastrofale gevolgen: het stijgen van de zeespiegel, klimaatopwarming, meer broeikasgassen en het uitsterven van soorten zijn slechts enkele voorbeelden. Hoe het tij te keren? Hoe een homo ecologicus…
Wij leven in het antropoceen: het tijdperk waarin de mensheid als nooit tevoren zijn invloed op de aarde laat gelden. Die invloed heeft catastrofale gevolgen: het stijgen van de zeespiegel, klimaatopwarming, meer broeikasgassen en het uitsterven van soorten zijn slechts enkele voorbeelden. Hoe het tij te keren? Hoe een homo ecologicus…
“Ikke, ikke, de rest kan stikken” – zo luidt een bekend gezegde. Zorg voor het zelf wordt tegenwoordig – anders dan in de Oudheid – vaak opgevat als alleen maar zorg voor mijzelf. In mijn lezing stel ik voor om ons ook verantwoordelijk te voelen voor de ander en ‘moeder…
In deze lezing vergelijk ik de opvattingen van Spinoza in de Ethica met die van Heidegger in Zijn en tijd en in het latere werk. We maken kennis met Heideggers analyse van het menselijk bestaan als erzijn (Dasein) en de opdracht die het ons oplevert, n.l. eigenlijk te zijn, en…
In het voorjaar organiseert Boekhandel Van Pampus weer een aantal lezingen. In de reeks van vier bijeenkomsten behandelen Catharina de Haas en ik de opvattingen van Aristoteles, Hannah Arendt, Willem Schinkel en David van Reybrouck over burgerschap, politieke betrokkenheid en de toekomst van de democratie. Op het programma: – maandag…
In deze lezing maak je kennis met Hannah Arendt en haar analyse van de menselijke conditie. We komen te weten hoe zij een onderscheid maakt tussen drie fundamentele menselijke activiteiten: arbeid, werk en handelen, dat zij nataliteit en pluraliteit opvat als condities van het menselijk handelen, dat zij oproept tot…
In deze lezing presenteer ik het antwoord van de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum op de vraag: ‘Hoe kan iedere vrouw en man, die deel uitmaakt van de wereldgemeenschap (kosmopolis), de kans krijgen om een (vol)waardig menselijk leven te leiden, om bepaalde mogelijkheden (capabilities), die wezenlijk zijn voor ieder mens, te…
Kent elke handelingssituatie niet een ‘economisch’ uitgangspunt en een ethische dimensie? Is leven niet gericht op genieting? Ben jij niet gevoelig voor lijden, van jezelf en van een ander. Hoort heteronomie niet het uitgangspunt te zijn van ethiek? Horen wij niet te (leren) ‘luisteren naar het gelaat van de Ander’?…
‘Waarom is rust nastrevenswaardig?’, zo luidt één van de vragen die in de ‘Maand van de Filosofie’ besproken zal worden. In deze lezing maakt u kennis met de antwoorden van de Chinese wijze Laozi (‘dan doe je wat de weg vraagt’), de middeleeuwse mysticus Meister Eckhart (‘dan sta je vanuit…
In het dagelijks leven of op het werk komen situaties voor waarin je niet weet wat te doen, waarin het moeilijk is een keuze te maken, waarin het lastig is een beslissing te nemen. Moreel beraad, ook wel: dilemmaberaad, maakt het mogelijk om samen met elkaar zulk soort situaties te…
Martin Heidegger wordt door velen beschouwd als één van de belangrijkste figuren uit de geschiedenis van de filosofie. Zijn hoofdwerk Sein und Zeit (uit 1927) is van grote invloed geweest op de ontwikkelingen in de filosofie van de twintigste eeuw. In de lezing leg ik uit dat Heidegger in zijn…
Oosterse filosofie heeft als uitgangspunt de meditatieve oefenpraktijk. Deze manier van verstaan heeft als ‘effect’ een bepaald besef van de werkelijkheid en een bepaalde manier van in het leven staan. In de lezing maken we kennis met het Chinese taoïsme, in het bijzonder de oude meesters Lao Zi en Zhuang…
De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum wijst in haar omvangrijke werk op de rol en het belang van narratieve verbeelding. Dat is het vermogen om jezelf in de schoenen van een persoon te verplaatsen die van je verschilt, om een intelligente lezer van het verhaal van die persoon te zijn, en…
We leven in een tijd waarin duizenden mannen, vrouwen en kinderen op de vlucht voor allerlei vormen van ellende (oorlogsgeweld, armoede, hongersnood) op onze deur kloppen. Er wordt van ons gastvrijheid, ja liefde voor de vreemdeling verlangd. Vanzelfsprekend toch? Of niet? We maken kennis met wat verschillende filosofen in de…
Friedrich Nietzsche staat bekend als de ‘filosoof met de hamer’. Zijn werk zorgt voor een keerpunt in de Westerse wijsbegeerte.. Filosofie wordt door hem opgevat als een esthetisch-ethisch project. Hij stelt voor het zelf, onszelf, op te vatten als een kunstzinnig scheppend wezen. Hij roept ons op om ons leven…
De neuroloog Antonio Damasio stelt – op basis van neurologische onderzoeksresultaten – vast dat bepaalde hersenactiviteiten het mogelijk maken dat wij in handelingssituaties voelen / ‘weten’ wat gaande of gevraagd is, wat voor het overleven in welbevinden van anderen en mij voordelig is. Zijn werk kan dan ook worden gelezen…
Wat is de invloed van ons lichaam en onze gevoelens op ons denken en ons handelen? Hebben Plato en Descartes zich vergist? Beschikt ons lichaam over een voelend weten van wat er gaande is en gevraagd wordt? Kunnen we deze gevoeligheid, deze manier van luisteren ook oefenen? We maken kennis…
Martin Heidegger wordt door velen beschouwd als één van de belangrijkste figuren uit de geschiedenis van de filosofie. Zijn hoofdwerk Sein und Zeit (uit 1927) is van grote invloed geweest op de ontwikkelingen in de filosofie van de twintigste eeuw. We maken kennis met zijn in dit boek gepresenteerde opvattingen…
We leven in een tijd waarin duizenden mannen, vrouwen en kinderen op de vlucht voor allerlei vormen van ellende (oorlogsgeweld, armoede, hongersnood) op onze deur kloppen. Er wordt van ons gastvrijheid, ja liefde voor de vreemdeling verlangd. Vanzelfsprekend toch? Of niet? In deze reeks van zes lezingen vertellen Catharina de…
Simone de Beauvoir stelde dat je niet als vrouw wordt geboren maar tot vrouw wordt gemaakt. Rosi Braidotti gaat ‘vrolijk wetenschappelijk’ verder: “We worden niet als mens geboren maar tot mens gemaakt”. Laten we ons bestaan ‘voorbij de mens’ opvatten en vormgeven als nomadisch van aard. Belangrijke kenmerken van het…
In mijn lezing bespreek ik het essay Over gastvrijheid van de Franse filosoof Jacques Derrida. Ik leg uit waarom Derrida ethiek gelijkstelt met gastvrijheid en waarom er volgens Derrida sprake is van een onoplosbare antinomie tussen de Wet en de wetten van de gastvrijheid. Deze lezing maakt deel uit van…
In deze lezing maak je kennis met de opvattingen van de drie Franse denkers Emmanuel Levinas, Michel Foucault en Luce Irigaray. Levinas wijst op de ethische dimensie van elke handelingssituatie. Hij roept ons op ons open te stellen voor deze dimensie en ons op die manier verantwoordelijk te voelen en…
In mijn lezing bespreek ik het boek Abraham/Ibrahim. De spiritualiteit van gastvrijheid. Ik vertel hoe in de Islam Ibrahim wordt gezien als de beschermheer van alle vluchtelingen, wat in de Koran staat geschreven over gastvrijheid en wat de middeleeuwse soefi-meester al-Ghazali zei. Deze lezing maakt deel uit van de reeks…
