‘Envois’ (‘verzendingen’), de eerste helft van The Postcard, bestaat uit een aantal ansichtkaarten die Derrida schrijft aan zijn geliefde waarin hij onder meer fantaseert over de relatie tussen Socrates en Plato, maar ook de heideggeriaanse interpretatie van de geschiedenis als ‘Geschick’. ISVW Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst III: La…
Het grote vierkant heeft geen hoeken De grote klank maakt slechts een klein geluid Het grote beeld heeft geen vorm – Lao zi Landschap wordt in Europa beschouwd als een (landelijke) omgeving zoals de mens die waarneemt. Het is een bij uitstek Europees begrip (land-scape, land-schaft, pays-age) dat berust op…
In deze ‘summerschool’ maken we kennis met een van de meest oorspronkelijke denkers van onze tijd, Donna Haraway. In Nederland is zij vooral bekend geworden door haar essay Een cyborg manifest, waarin zij de mens omschreef als een hybride van machine en organisme. Gedurende het vijfdaagse seminar volgen we echter…
Maurice Merleau-Ponty is vooral bekend geworden door zijn in 1945 verschenen boek Fenomenologie van de waarneming. Hierin analyseert hij – anders dan Martin Heidegger – het belichaamde karakter van ‘erzijn’ en benadrukt hij (contra Jean-Paul Sartre) het ‘mede-zijn’ van existentie. Uitgaande van het belichaamde karakter van bestaan en verstaan, schrijft…
Eerst vertel ik (kort) hoe Herakleitos in de Oudheid en Descartes, Spinoza en Nietzsche in de moderne tijd de relatie van de mens met de natuur dachten om dan de opvattingen te presenteren van drie ecologische denkers van onze tijd: Martin Heidegger, Timothy Morton en Bruno Latour. We krijgen (achtereenvolgens)…
Maurice Merleau-Ponty is vooral bekend geworden door zijn in 1945 verschenen boek Fenomenologie van de waarneming. Hierin analyseert hij – anders dan Martin Heidegger – het belichaamde karakter van ‘erzijn’ en benadrukt hij (contra Jean-Paul Sartre) het ‘mede-zijn’ van existentie. Uitgaande van het belichaamde karakter van bestaan en verstaan, schrijft…
In deze cursus maak je kennis met drie stromingen in de Oosterse filosofie: het taoïsme, het boeddhisme en het zenboeddhisme. We bespreken de filosofische opvattingen van (onder meer) een oude Chinese wijze, een Vietnamese monnik en een Japanse zenmeester. Zo komen we te weten dat zij filosofie opvatten als een…
Filosofie is een parapluterm, dat wil zeggen de naam voor verschillende manieren van filosoferen die gedurende de afgelopen ruim vijfentwintig eeuwen in het Westen hebben bestaan. De Basisopleiding Inleiding in de filosofie is een reis door de geschiedenis van de Westerse filosofie – van de stadstaat Athene in de 4e…
Filosofen hebben zich altijd gebogen over het vraagstuk van waarheidsvinding. In de Oudheid is de zoektocht naar waarheid en kennis verbonden met de vraag ‘Wat is het wezen van de werkelijkheid?’. In de moderne tijd wordt vooral strijd gevoerd tussen rationalisten en empiristen over de vraag naar de bron van…
In haar boek The therapy of desire omschrijft Martha Nussbaum de hellenistische filosofie als therapie van verlangens die gebruik maakt van een medisch model. Op de eerste dag lezen we passages uit Seneca’s Brieven aan Lucilius waarin de stoïcijnse, op apatheia gebaseerde levens- en stervensleer wordt verwoord en bespreken we…
Iedereen wordt op het werk en in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met de morele vraag: ‘Hoe te handelen?’. Al vijfentwintig eeuwen hebben filosofen verschillende procedures voorgesteld om op verantwoorde wijze te reageren. Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene over een voortreffelijk en ‘gelukt’ leven? Welke rol speelt…
Hoe hebben filosofen door de eeuwen heen (de rol van) het kunstwerk opgevat? In de Oudheid ruziën Plato en Aristoteles over de plek van de dichtkunst in de stadstaat. Plato, voor wie de tragedie slechts een nabootsing (mimesis) van de werkelijkheid is die de mensen geen inzicht oplevert, stelt voor…
Hoe behandelen filosofen in de Oudheid, in de moderne tijd en in onze tijd maatschappelijke en politieke vraagstukken? Hoe denken zij over een rechtvaardige samenleving, over burgerschap en macht? Hoe meent Plato dat de stadstaat Athene bestuurd dient te worden? Welke rol hoort de filosoof daarbij te hebben? Wat vertelt…
Hoe hebben Westerse filosofen de afgelopen vijfentwintig eeuwen over ons, de mens, het zelf gedacht? Wat verstaan zij onder het ‘zelf’? Wat betekent ‘zelf’ in begrippen als zelfredzaamheid en zelfbewustzijn en uitdrukkingen als zorg voor het zelf en jezelf zijn? Allereerst maken we kennis met het ‘lichaamsvijandige’ uitgangspunt van de…
Het werk van de Britse schilder Francis Bacon heeft een impact waaraan toeschouwers niet kunnen ontsnappen – zij verafschuwen het of hun bewondering ervoor is mateloos. Hoe reageert de Franse filosoof Gilles Deleuze op de schilderijen van Bacon? Wat hem aanspreekt, is dat Bacon de mens schildert als een lichaam…
Bruno Latour is, zonder enige twijfel, één van de spraakmakende en belangrijke denkers van onze tijd. In deze Summer School zullen we in eerste instantie aandacht besteden aan de in zijn boek Reassembling the social (2005) geïntroduceerde ‘actor-network theory’ (ANT). Vervolgens bespreken we zijn voorstel om alle ‘actanten’ (menselijke en…
Op de eerste bijeenkomst van deze Master Class maken we – door een korte schets van de ontwikkelingen in haar werk – kennis met Martha Nussbaum. Vervolgens besteden we uitgebreid aandacht aan haar boek The fragility of goodness dat haar in één klap bekendheid bezorgde. In dit werk behandelt zij…
In deze lezing maak je kennis met de opvattingen van de neurobioloog Antonio Damasio, de boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh en de ethicus Emmanuel Levinas. Deze denkers hebben met elkaar gemeen dat zij ethiek opvatten als een houding (ethos). Wat betekent dat en hoe kun je die houding je eigen…
In de Basiscursus Existentialisme die Maarten van Buuren in het najaar aan de ISVW geeft, zal ik samen met hem de opvattingen van de Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty presenteren. In het spoor van Sein und Zeit (1927) van Martin Heidegger omschrijft hij in Phénoménologie de la perception (1945) het menselijk…
Op de tweede bijeenkomst van de Master Class besteden we aandacht aan haar boek The therapy of desire waarin ze de hellenistische filosoof omschrijft als een geneesheer met een bepaalde opvatting van gezondheid, een diagnose van de oorzaken van de ziekte en een daarbij passende therapie. Volgens Nussbaum boden de…
Op de derde bijeenkomst van de Master Class vertelt Martha Nussbaum ons hoe (volgens haar) literaire teksten – naast onze rationele vermogens – ook onze verbeelding, empathie en emoties aanspreken en bijdragen aan de ontwikkeling van het vermogen jezelf (a) aan een kritisch onderzoek te onderwerpen, (b) als een wereldburger…
Stel dat filosoferen betekent ‘het plaatsen van vraagtekens bij het vanzelfsprekende’, dan is Jacques Derrida zonder enige twijfel iemand die werkelijk filosofeert. Kort geleden is de nieuwe Nederlandse vertaling van zijn boek Marges – de la philosophie verschenen – een goede aanleiding om aandacht te besteden aan zijn werk. In…
Teksten lezend van Plato, Dionysius, Meister Eckhart en Heidegger onderscheidt Derrida drie paradigma’s van apofatisch spreken: Grieks, christelijk en ‘zijnshistorisch’ van aard en vraagt hij zich af in hoeverre het mogelijk is te spreken / zwijgen over ‘het Goede’, ‘God’ en ‘het Zijn’. Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst 3 Hoe…
Timothy Morton wordt wel de profeet-filosoof van het antropoceen genoemd. In zijn recent in Nederlandse vertaling uitgegeven boeken Dark ecology en Being ecological pleit hij – vanuit het perspectief van een ‘object oriented ontology’ – voor de ontmanteling van de agrilogistiek en voor een andere omgang met niet-menselijke levende wezens. In zijn al in…
Met het gedachtegoed van Emmanuel Levinas als bron van inspiratie, maakt Derrida een onderscheid tussen de Wet en de wetten van gastvrijheid, vat hij ethiek op als gastvrijheid en pleit hij voor een vluchtelingenbeleid gebaseerd op radicale gastvrijheid en een politiek van vluchtsteden. Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst 5…
