Filosofie is een parapluterm, dat wil zeggen de naam voor verschillende manieren van filosoferen die gedurende de afgelopen ruim vijfentwintig eeuwen in het Westen hebben bestaan. De Basisopleiding Inleiding in de filosofie is een reis door de geschiedenis van de Westerse filosofie – van de stadstaat Athene in de 4e…
Filosofen hebben zich altijd gebogen over het vraagstuk van waarheidsvinding. In de Oudheid is de zoektocht naar waarheid en kennis verbonden met de vraag ‘Wat is het wezen van de werkelijkheid?’. In de moderne tijd wordt vooral strijd gevoerd tussen rationalisten en empiristen over de vraag naar de bron van…
In haar boek The therapy of desire omschrijft Martha Nussbaum de hellenistische filosofie als therapie van verlangens die gebruik maakt van een medisch model. Op de eerste dag lezen we passages uit Seneca’s Brieven aan Lucilius waarin de stoïcijnse, op apatheia gebaseerde levens- en stervensleer wordt verwoord en bespreken we…
Iedereen wordt op het werk en in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met de morele vraag: ‘Hoe te handelen?’. Al vijfentwintig eeuwen hebben filosofen verschillende procedures voorgesteld om op verantwoorde wijze te reageren. Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene over een voortreffelijk en ‘gelukt’ leven? Welke rol speelt…
Hoe hebben filosofen door de eeuwen heen (de rol van) het kunstwerk opgevat? In de Oudheid ruziën Plato en Aristoteles over de plek van de dichtkunst in de stadstaat. Plato, voor wie de tragedie slechts een nabootsing (mimesis) van de werkelijkheid is die de mensen geen inzicht oplevert, stelt voor…
Hoe behandelen filosofen in de Oudheid, in de moderne tijd en in onze tijd maatschappelijke en politieke vraagstukken? Hoe denken zij over een rechtvaardige samenleving, over burgerschap en macht? Hoe meent Plato dat de stadstaat Athene bestuurd dient te worden? Welke rol hoort de filosoof daarbij te hebben? Wat vertelt…
Hoe hebben Westerse filosofen de afgelopen vijfentwintig eeuwen over ons, de mens, het zelf gedacht? Wat verstaan zij onder het ‘zelf’? Wat betekent ‘zelf’ in begrippen als zelfredzaamheid en zelfbewustzijn en uitdrukkingen als zorg voor het zelf en jezelf zijn? Allereerst maken we kennis met het ‘lichaamsvijandige’ uitgangspunt van de…
Het werk van de Britse schilder Francis Bacon heeft een impact waaraan toeschouwers niet kunnen ontsnappen – zij verafschuwen het of hun bewondering ervoor is mateloos. Hoe reageert de Franse filosoof Gilles Deleuze op de schilderijen van Bacon? Wat hem aanspreekt, is dat Bacon de mens schildert als een lichaam…
Bruno Latour is, zonder enige twijfel, één van de spraakmakende en belangrijke denkers van onze tijd. In deze Summer School zullen we in eerste instantie aandacht besteden aan de in zijn boek Reassembling the social (2005) geïntroduceerde ‘actor-network theory’ (ANT). Vervolgens bespreken we zijn voorstel om alle ‘actanten’ (menselijke en…
In deze lezing maak je kennis met de opvattingen van de neurobioloog Antonio Damasio, de boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh en de ethicus Emmanuel Levinas. Deze denkers hebben met elkaar gemeen dat zij ethiek opvatten als een houding (ethos). Wat betekent dat en hoe kun je die houding je eigen…
In de Basiscursus Existentialisme die Maarten van Buuren in het najaar aan de ISVW geeft, zal ik samen met hem de opvattingen van de Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty presenteren. In het spoor van Sein und Zeit (1927) van Martin Heidegger omschrijft hij in Phénoménologie de la perception (1945) het menselijk…
Stel dat filosoferen betekent ‘het plaatsen van vraagtekens bij het vanzelfsprekende’, dan is Jacques Derrida zonder enige twijfel iemand die werkelijk filosofeert. Kort geleden is de nieuwe Nederlandse vertaling van zijn boek Marges – de la philosophie verschenen – een goede aanleiding om aandacht te besteden aan zijn werk. In…
Teksten lezend van Plato, Dionysius, Meister Eckhart en Heidegger onderscheidt Derrida drie paradigma’s van apofatisch spreken: Grieks, christelijk en ‘zijnshistorisch’ van aard en vraagt hij zich af in hoeverre het mogelijk is te spreken / zwijgen over ‘het Goede’, ‘God’ en ‘het Zijn’. Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst 3 Hoe…
Timothy Morton wordt wel de profeet-filosoof van het antropoceen genoemd. In zijn recent in Nederlandse vertaling uitgegeven boeken Dark ecology en Being ecological pleit hij – vanuit het perspectief van een ‘object oriented ontology’ – voor de ontmanteling van de agrilogistiek en voor een andere omgang met niet-menselijke levende wezens. In zijn al in…
Met het gedachtegoed van Emmanuel Levinas als bron van inspiratie, maakt Derrida een onderscheid tussen de Wet en de wetten van gastvrijheid, vat hij ethiek op als gastvrijheid en pleit hij voor een vluchtelingenbeleid gebaseerd op radicale gastvrijheid en een politiek van vluchtsteden. Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst 5…
In boeken als Politiques de l’amitié en Voyous maar ook in gesprek met Jürgen Habermas, behandelt Derrida het vriend-vijand onderscheid, rept hij over auto-immuniteit en ‘democratie als komende’ en roept hij op tot vergeving, verdraagzaamheid en rechtvaardigheid in een tijd van terreur Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst 6 Filosofie in…
De Summer School Inleiding in de filosofie is een reis door de geschiedenis van de Westerse filosofie – van de stadstaat Athene in de 4e eeuw voor het begin van onze jaartelling naar Nederland in de 21ste eeuw. We maken kennis met de baanbrekende denkers in de oudheid, de moderne…
Het seminar biedt een kennismaking met de opvattingen van Hannah Arendt en Martha Nussbaum over burgerschap en het streven naar een rechtvaardige samenleving. Hannah Arendt wordt tegenwoordig gerekend tot een van de belangrijkste denkers van de twintigste eeuw. In haar magnum opus De menselijke conditie biedt zij een beschrijving van…
Zoals vele denkers van onze tijd wijst Timothy Morton erop dat we leven in het antropoceen: een tijdperk van massale uitroeiing ten gevolge van wereldwijde opwarming waarvoor niet de zeepaardjes maar menselijke wezens verantwoordelijk zijn. In het spoor van Nietzsche’s oproep ‘Blijf de aarde trouw’ en Heideggers bezorgdheid om de…
In de westerse wijsbegeerte is sprake van vrouwvijandigheid: het ‘vrouwelijke’ wordt omschreven als het andere en mindere van het ‘mannelijke’ en van het op deze manier vastgelegde ‘man-vrouw onderscheid’ wordt gebruik gemaakt om het patriarchale rolpatroon in de maatschappij van de Oudheid tot nu te legitimeren. In het spoor van…
Wat schrijft de ‘lenzenslijper’ Spinoza in het vijfde deel van de Ethica over geestelijke liefde voor de natuur (of God), over de derde soort van kennis, i.e. het intuïtieve weten, en over gemoedsrust? Hoe verhouden Spinoza’s opvattingen zich tot het boeddhisme? In de lezing beantwoord ik deze vragen zodat we…
In het ogenblik zijn, de gewaarwording ervan onder woorden brengen – kan dat? Kunnen we in het heden zijn zonder gedachten of gevoelens over wat geweest is en wat zal wezen? In hoeverre stelt het boogschieten ons in staat in het moment te zijn, deel uit te maken van het…
Het landgoed ISVW nodigt uit om stil te staan bij de manier waarop we in de wereld zijn. In deze ‘Summer School’ zullen we aandachtig in het bos gaan staan en lopen. We bespreken het voorstel van Martin Heidegger om de verhouding tussen onze omgeving en onszelf anders te denken.…
Spinoza wordt door velen terecht omschreven als de grootste Nederlandse filosoof. In zijn Ethica toont hij aan dat er sprake is van eenheid van lichaam en geest, dat het streven te volharden in het eigen bestaan wezenlijk is voor al wat leeft en hoe het mogelijk is te leven in…
Ieder mens heeft het verlangen naar een zinvol leven, schrijft Hans Alma in haar net verschenen boek. Er wordt in ieder geval veel over gesproken – zie (bijvoorbeeld) de reeks gesprekken die Fokke Obbema in de Volkskrant voerde met mensen met uiteenlopende beroepen en achtergronden over ‘de essentie van ons…
