Bruno Latour (1947-2022) was, zonder enige twijfel, één van de spraakmakende en belangrijke denkers van onze tijd. In deze lezing besteed ik (kort) aandacht aan zijn ‘actor-network theory’ (ANT). Vervolgens vertel ik over zijn voorstel om alle ‘actanten’ (menselijke en niet-menselijke actoren) te betrekken bij politieke besluitvorming in een ‘Parlement…
In het seminar maak je kennis met het latere denken van Martin Heidegger, dat je zou kunnen omschrijven als een poging om de verhouding tussen zijn en erzijn anders te denken, onszelf niet langer op antropocentrische manier op te vatten en op een ecologische verantwoorde manier in het leven te…
Tijdens deze tweejaarlijkse ISVW-klassieker laat ik samen met boogschutter en haiku-schrijver Jac Rongen je denken met je lichaam. Denken zit niet alleen tussen je oren, maar ook in je lijf en de omgeving waarin je beweegt. Dat beïnvloedt de mogelijkheden die de fysieke werkelijkheid aan je presenteert. Door de eenzijdige…
In de westerse geschiedenis hebben filosofen vooral betoogd dat de mens boven de natuur verheven is. Volgens ecofilosofen Timothy Morton, Bruno Latour en Donna Haraway zitten we dankzij die gedachte nu met de gebakken peren: klimaatcrisis, onrechtvaardigheid en vervreemding van de natuur. Dat kan anders! In deze summerschool maken we…
Hedendaags denken Ethiek – ecologie – politiek – economie Joan Tronto – Donna Haraway – Martha Nussbaum – Kate Raworth Gedurende het seminar maken wij kennis met vier hedendaagse filosofen die ethiek, opgevat als verantwoordelijkheid voor de ander(e), verbinden met een oproep om anders ecologisch, politiek en economisch te denken…
Iedereen wordt op het werk en in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met de morele vraag: ‘Hoe te handelen?’ Ethiek biedt ons verschillende procedures om op verantwoorde wijze te reageren. In de Basiscursus Ethiek maken we kennis met vijf belangrijke ethische benaderingen. Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene…
Wat vertelde Aristoteles lang geleden in Athene in zijn colleges aan het Lyceum over ethiek? Wat beschouwde hij als het doel van handelen? Wat verstond hij onder voortreffelijkheid van karakter? Welke rol speelde verstandigheid in het streven naar een ‘gelukt’ leven? Waarom is volgens Aristoteles voortreffelijkheid van karakter – en…
Hoe tonen we in ons handelen goede wil, als we deze niet meer vereenzelvigen met Gods wil? Kunnen wij (vrij en redelijk dat wij zijn) doen wat wij behoren te doen? Wat is het bovenste principe van de zedelijkheid? Wat verstaat Immanuel Kant onder de categorische imperatief? Om een antwoord…
John Stuart Mill geldt als een van de grondleggers van het politieke liberalisme. In zijn werk dat mede beïnvloed is door zijn vrouw Harriet Taylor, maken we kennis met een utilitaristische (of consequentialistische ethiek). Het beginsel van utiliteit (ofwel: het beginsel van het grootste geluk voor het grootste aantal mensen),…
Kent elke handelingssituatie niet een ‘economisch’ uitgangspunt en een ethische dimensie? Is leven niet gericht op genieting? Ben jij niet gevoelig voor lijden, van jezelf en van een ander? Hoort heteronomie niet het uitgangspunt te zijn van ethiek? Horen wij niet te (leren) ‘luisteren naar het gelaat van de Ander’?…
Gedurende het laatste weekend maken wij kennis met vier hedendaagse filosofen die ethiek, opgevat als verantwoordelijkheid voor de ander(e), verbinden met een oproep om anders politiek, economisch en ecologisch te denken en te leven. Van Martha Nussbaum krijgen we te horen dat niet voortreffelijkheid van karakter maar door gevoelige verhalen…
Martha Nussbaum is in Nederland een van de meest gelezen denkers van onze tijd. Zij heeft de afgelopen jaren dan ook regelmatig op de ISVW voordrachten gehouden. Het werk van Martha Nussbaum kan worden omschreven als een opvoeding tot (mede)menselijkheid met aandacht voor de rol van emoties en de narratieve…
Wij leven in een ‘Kritieke Zone’, d.w.z een minuscule zone van maar een paar kilometer breed tussen de bovenlaag van de atmosfeer en de onderlaag van de ‘bedrock’, samen met alle andere, met de aarde levende, niet-menselijke en menselijke wezens, als een ‘assemblage van actanten’. De Franse wetenschapsfilosoof en ecologisch…
Op de vierde bijeenkomst van de Master Class maken we kennis – onder meer door passages te lezen uit haar boek Mogelijkheden scheppen – met Nussbaums theorie van rechtvaardigheid: de ‘capability approach’. We lezen hoe zij ‘capabilities’: elementaire, inwendige en gecombineerde, omschrijft en tien ‘capabilities’ beschouwt als ‘drempel’ naar een…
Op de vijfde en laatste bijeenkomst van de Master Class bespreken we haar nog te verschijnen boek Animals: expanding the humanities waarin zij het volgende aan de orde stelt: ‘In these days of horrible mistreatment of animals, the poaching of elephants and rhinos, and the devastation of their natural habitat…
We weten allemaal dat onze prachtige groene planeet in groot gevaar verkeert. Toch gedragen we ons alsof er geen relatie bestaat tussen onze leefwijze en de toestand van onze planeet. Wanneer ik zaterdagochtend mijn krant opensla, lees ik de verontrustende berichten over hoe het met de aarde en haar bewoners…
We leven in het antropoceen: het tijdperk waarin de mensheid zorgt voor wereldwijde opwarming en massale extinctie, kunnen we opmaken uit het Stockholm Resilience Centre Report 2018 en IPCC Special Report On Global Warming 2018. Wat betekent dit voor al diegenen die in De Waadhoeke wonen? Vervolgens kijken we in…
In deze reeks van drie bijeenkomsten bespreken we teksten van Jacques Derrida waarin hij gedichten leest, kanttekeningen plaatst bij opvattingen van filosofen over de schilderkunst en liefdesbrieven schrijft. In deze literaire en kunstfilosofische verkenningen voltrekt zich de deconstructie van het onderscheid tussen filosofie en literatuur. Ik geef deze ‘masterclass’ samen…
In het Zwarte Woud ontmoeten we Martin Heidegger, een van de invloedrijkste denkers van onze tijd. Samen met hem wandelend in het bos vraagt hij ons of we ons existentie niet ook als relationeel van aard ervaren, als medezijn, als in de wereld zijn. Zo ja, waarom wij vanuit het…
We leven in een tijd van massale uitroeiing ten gevolge van wereldwijde opwarming waarvoor niet zeepaarden maar wij mensen verantwoordelijk zijn, aldus Timothy Morton, een van de meest spraakmakende ecosofen. Hij stelt het antropoceen door ons tot stand is gebracht door een bepaalde vorm van landbouw en veeteelt te bedenken,…
We leven in een tijd van een wereldwijde opwarming van de aarde en een massaal uitsterven van soorten. Bruno Latour stelt ons dan ook voor (1) te beseffen dat we in de kritieke zone leven, (2) onszelf niet langer op te vatten als mensen maar als aardbewoners en (3) onder…
Gezien vanuit de ruimte leven wij, aldus Bruno Latour, in de ‘Kritieke Zone’, d.w.z. een minuscule zone van maar een paar kilometer breed tussen de bovenlaag van de atmosfeer en de onderlaag van de ‘bedrock’. Wij leven in deze zone samen met alle andere, met de aarde levende, niet-menselijke en…
De gedichten van Paul Celan aandachtig lezend vraagt Derrida zich af: ‘Hoe vluchtig is een datum? Hoe eenmalig is een gebeurtenis, hoe uniek is een naam, een uitspraak of een wachtwoord?’ en laat hij zien wat het verschil is tussen hermeneutiek en deconstructie-denken Masterclass Jacques Derrida Bijeenkomst I: Sjibbolet…
In La vérité en peinture onderzoekt Derrida de beeldende kunst als een heel eigen manier om ‘waarheid’ te formuleren en tot leven te wekken. Hij vraagt zich af of de lijst van een schilderij wel alleen als bijzaak of bijkomstigheid (‘parergon’) fungeert of niet juist een centrale rol in de…
Timothy Morton wordt wel de profeet-filosoof van het antropoceen genoemd. In zijn recent in Nederlandse vertaling uitgegeven boeken Dark ecology en Being ecological pleit hij – vanuit het perspectief van een ‘object oriented ontology’ – voor de ontmanteling van de agrilogistiek en voor een andere omgang met niet-menselijke levende wezens.…
